Republik Islam Iran dibina di atas batu-bata misogini patriarki. Salah satu tindakan pertama pemimpin revolusi, Ayatollah Khomeini, ketika beliau merampas kuasa pada tahun 1979, adalah untuk songsang hak-hak wanita dalam perkahwinan, hak penjagaan anak dan perceraian. Ini termasuk menurunkan umur perkahwinan yang sah bagi wanita daripada 18 kepada 9 tahun, dan gadis semuda ini masih boleh berkahwin di Iran hari ini.
Wanita Iran bukan sahaja dipaksa berpurdah tetapi juga dilarang menari atau menyanyi solo di tempat awam, menunggang basikal, menghadiri perlawanan di arena sukan, menjadi hakim atau presiden. Mereka mesti duduk di belakang bas dan hanya boleh melancong ke luar negeri dengan kebenaran suami. Kesaksian dan pusaka mahkamah mereka dianggap bernilai separuh daripada lelaki. Mereka adalah antara segelintir wanita di dunia yang nenek mereka mempunyai lebih banyak hak.
Tiada yang lebih menakutkan pemerintah Republik Islam daripada wanita yang berfikiran bebas, dan mereka tahu bahawa, setahun selepas kematian Mahsa Jina Amini dalam tahanan polis, api revolusi masih membara dalam hati dan fikiran rakyat Iran. Lebih daripada sekadar mengutuk kod pakaian drakonian yang didakwa Amini telah melanggar, “Wanita, Kehidupan, Kebebasan” adalah slogan sinergi berkuasa yang mengakui kepentingan hak wanita dalam mencari kehidupan normal dan kebebasan asas untuk semua warganegara.
Kekuatan brutal teokrasi mungkin telah membersihkan jalanan, tetapi keingkaran rakyat jauh dari berakhir. Wartawan wanita Nazila Maroufian dan Sepideh Gholian, terus menentang rejim walaupun dipenjarakan berulang kali. Mahmonir Molaei-Rad, ibu kepada Kian Pirfalak, 9 tahun, yang ingin menjadi pencipta, dibunuh oleh pasukan keselamatan, hidup di bawah tahanan rumah kerana terus mencari keadilan untuk anaknya. Puluhan atlet wanita Iran telah bertanding tanpa tudung wajib, aktris terkenal Leila Bolukat dan Afsaneh Bayegan telah menanggalkan tudung mereka sebagai protes, dan ratusan ribu wanita terus melanggar hijab di bandar-bandar utama Iran.
Pembunuhan Mahsa menggalakkan kebangkitan pro-demokrasi yang meluas. Hari ini, jutaan pelajar universiti, kesatuan pekerja, pembangkang, kumpulan minoriti etnik, agama, seksual dan lain-lain menyedari bahawa status wanita dan gadis tidak dapat dipisahkan daripada demokrasi inklusif yang mereka cari. Mereka faham bahawa anda tidak boleh memisahkan hak wanita daripada hak asasi manusia dan martabat sejagat.
Selepas Revolusi 1979, terlalu sedikit lelaki Iran menunjukkan solidariti ketika rejim merampas hak isteri, ibu, anak perempuan dan saudara perempuan mereka. Tetapi sepanjang setahun lalu, mereka telah berdiri bersatu dengan wanita Iran menentang rejim apartheid jantina yang mengekalkan kuasa dengan membungkam semua orang yang tidak berkongsi ideologi Islamis yang intoleran.
Penyanyi pop Mehdi Yarrahi dipenjarakan pada Ogos atas lagu “Roosarito” (“Tudung Anda”) di mana dia menyokong wanita untuk menanggalkan tudung wajib. Pembangkang terkenal Majid Tavakoli kelihatan akan dipenjarakan lagi dalam beberapa hari atas advokasi liberalnya. Imej-imej 31 tahun penunjuk perasaan Javad Rouhi yang dimasukkan ke hospital dan dipasang tiub bantuan pernafasan — disiksa sehingga mati ketika dipenjarakan — serupa dengan imej viral Mahsa tahun lalu.
Memang, walaupun sebahagian besar liputan antarabangsa tentang protes Iran dalam setahun lalu memberi tumpuan kepada peranan wanita, majoriti daripada lebih 500 orang Iran yang terbunuh oleh pihak berkuasa semasa protes ini adalah lelaki muda. Seruan pergerakan ini menangkap aspirasi kebangsaan.
Tiada tempat yang mencerminkan gagasan ini dengan lebih mendalam daripada lagu penyanyi dan penulis lagu Shervin Hajipour’s “Baraye” (Kerana) — mungkin manifesto paling meyakinkan yang mengungkapkan hasrat rakyat Iran — yang memenangi Grammy pertama untuk Lagu Terbaik untuk perubahan sosial pada tahun 2023. Lagu itu menjadi lagu kebangsaan antarabangsa untuk “Wanita Hidup Kebebasan,” menyalurkan ketidakpuasan hati masyarakat dengan lirik yang menyentuh tema kemiskinan, kesulitan ekonomi, rasuah, salah urus alam sekitar, pelanggaran hak asasi manusia, ketidaksamaan gender dan kerinduan akan kehidupan biasa.
Mahsa Jina Amini muda, seorang wanita, ahli kumpulan minoriti agama dan etnik. Dia mewakili kepelbagaian Iran yang dinamik — antitesis kepada ulama Syiah tua, lelaki, homogen yang memerintah Republik Islam. Sejarah telah menunjukkan kepada kita bahawa apabila wanita berada di barisan hadapan, pergerakan demokratik bukan sahaja mempunyai peluang yang lebih tinggi untuk berjaya, tetapi juga hasil yang lebih baik untuk semua yang mencari hak dan kebebasan mereka. Kepentingan hak wanita dalam pergerakan ini hanya memperkuat objektif Iran yang bebas, sekular dan demokratik. Itulah sebabnya revolusi “Wanita Hidup Kebebasan” Iran bukan sahaja bertahan, tetapi merupakan salah satu pergerakan politik paling penting dan menjanjikan dalam sejarah Timur Tengah moden.